Podczas nauki oraz prób konwersacji czy samej konwersacji może pojawić się w Twojej głowie wiele myśli (pułapek) i w konsekwencji emocji, które przeszkodzą Ci w rozmowie lub dalszym procesie korzystania z języka. Twój sposób myślenia wpływa na Twoje samopoczucie i w efekcie zachowanie (podejmowane działania), a więc motywację do nauki. Gdy wypowiesz zdanie: „Nigdy się tego języka nie nauczę”, to jakie będą Twój stan emocjonalny i chęć do dalszej nauki? Zniekształcenia, czyli pułapki myślenia, występują u wszystkich.
Nie myśl, że ta przypadłość dotyczy tylko Ciebie. Pułapki myślenia są niezauważalne i stanowią powszechną cechę myśli automatycznych. Najważniejszym krokiem jest rozpoznanie i neutralizacja.
W ramach nurtu poznawczo-behawioralnego mówi się, że na emocje, jakich doświadcza człowiek, oddziałuje nie sama rzeczywistość, lecz to, jak dana osoba ją rozumie i interpretuje, a sposób widzenia świata wynika z przekonań. Nie wszystkie z tych przekonań muszą być jednak prawdziwe. Wynika to z tzw. błędów poznawczych. Błąd poznawczy to niewłaściwy sposób, w jaki postrzegasz rzeczywistość, która z kolei rzutuje na emocje, rozumowanie i Twoje zachowania.
Podczas uczenia się języka obcego lub prób mówienia czy w trakcie samego mówienia możesz spotkać się z błędami w swoim myśleniu, które, jak już wiesz, przekładają się na emocje i Twoje późniejsze działanie lub jego brak (blokada językowa).
Emocje mogą Cię blokować przy mówieniu, możesz czuć wstyd, zażenowanie, zakłopotanie.
Warto, żebyś się z nimi zapoznał i potrafił uświadomić je sobie w przyszłości, wówczas podejdziesz do procesu nauki języków w zdrowszy i bardziej efektywny dla siebie sposób, ponieważ będziesz wiedział, jak na nie reagować. Zobaczysz też, że nie jesteś jedynym, który doświadcza takich błędów w myśleniu, ponieważ pewnie wiele razy zauważyłeś je wśród znajomych.
Jeśli jesteś nauczycielem czy korepetytorem, naucz się dostrzegać te komunikaty u kursanta. Z czasem, kiedy nauczysz się pytań i ćwiczeń, sprawnie i w odpowiednim momencie sprowadzisz go na ziemię, gdy da się ponieść błędom myślenia i zacznie wchodzić w różnego rodzaju emocje.
Jako rodzic sprawdź, czy Twoje dziecko nie wpada w pułapki takiego myślenia, i stosownie zareaguj. Będzie to wymagało pewnego zaangażowania, ale jako osoba dorosła wiesz, że niewiele rzeczy w życiu przychodzi bez wysiłku.
Nie oznacza to, że masz teraz przeprowadzić ćwiczenia od deski do deski – samo zauważenie i zareagowanie może pomóc. Gdy pojmiesz, jak działa dana pułapka, wystarczą Ci jedno czy dwa pytania, by przerwać schemat.
Dzisiejszy artykuł rozpoczyna serię 7 wpisów o powszechnych pułapkach myślenia (nie tylko podczas nauki języków obcych). Śledź uważnie, bo dowiesz się z nich bardzo przydatnych informacji – co nas zniechęca do nauki, jak czarno-białe myślenie wpływa na naukę, jakie są konsekwencje nieelastycznego myślenia na proces nauki oraz jakie mamy rozwiązania. Dzisiaj pomówimy o pierwszej pułapce – o katastrofizacji.
Pułapki myślenia – katastrofizacja!
„Nie mogę sobie przypomnieć… o nie! Znowu zapomniałem, przecież to takie łatwe”.
„Pewnie nigdy nie nauczę się języka w tym tempie. Nie dostanę mojej wymarzonej pracy i zostanę tutaj na zawsze bez szans i perspektyw. Jak mogę być tak głupi!”
Jakub udaje się na zagraniczne wakacje połączone z nauką języka włoskiego. Termin wyjazdu nadchodzi wielkimi krokami. Oczyma wyobraźni widzi, ile rzeczy może pójść nie tak: „A co, jeśli zapomnę w hotelu danego słowa albo frazy?” – pyta siebie. „A jeśli coś się stanie i się nie dogadam? Utknę na lotnisku i wrócę do domu, a bilety przepadną”. Tyle katastroficznych myśli kłębi się w jego głowie, że najchętniej nigdzie by nie pojechał albo zabrałby kogoś, kto zna dobrze ten język i wyręczyłby go w rozmowie. Wiele razy słyszałem podobne stwierdzenia od osób, które przygotowywałem do rozmów kwalifikacyjnych: „A jak zapomnę, co mam powiedzieć? To będzie katastrofa”, „Jak ona zapyta o X, to zapadnę się pod ziemię”.
Spotkałeś się kiedyś z takim komentarzem? Słyszałeś to u siebie w głowie lub gdy ktoś inny to mówił?
Katastrofizacja, zwana także przepowiadaniem przyszłości.
To zniekształcenie myślenia polegające na tworzeniu w głowie czarnych scenariuszy bez brania pod uwagę innych, bardziej prawdopodobnych możliwości. To wymyślanie, co złego może się wydarzyć. Katastrofizacja utrudnia życie, ponieważ podwyższa poziom lęku, napięcia i niepokoju. Ten sposób myślenia to cecha charakterystyczna osoby ze stanem lękowym. To mix pesymizmu (założenia, że w każdej sytuacji skutek będzie zły) oraz wyolbrzymionego poczucia zagrożenia. Osobom, które tak myślą, trudno ocenić realnie sytuację, ponieważ postrzegają ją inaczej. Szybko denerwują się w obliczu niewielkiej porażki. Widzą swoją przyszłość w ciemnych barwach.
Myślenie w kategorii katastrofizacji:
- potrafi podcinać skrzydła i nie pozwala normalnie się rozwijać i uczyć (jak tu zabrać się do nauki języka czy wyjechać, skoro tak wiele rzeczy może nie wyjść?),
- zmniejsza odczuwanie przyjemności, ponieważ każe skupiać się nadmiernie na tym, co może nie wyjść (zagrożenia), a nie na tym, co może pójść dobrze (przyjemne emocje).
Ćwiczenie 1
Jeśli pojawią Ci się w głowie takie myśli, odpowiedz na trzy pytania:
- Co najgorszego może się wydarzyć? Kiedy? (Wstaw tutaj sytuację, której się obawiasz. Wymyśl taki najgorszy z możliwych scenariuszy).
- Co najlepszego może się zdarzyć w tej sytuacji? (Tutaj pomyśl o pozytywnym scenariuszu. Jeśli trudno Ci go sobie wyobrazić, zastanów się, co pomyślałbyś jako pewna siebie i wyluzowana osoba).
- Patrząc na aspekty negatywne i pozytywne – jaki scenariusz w tej sytuacji wydaje Ci się najbardziej prawdopodobny?
Ćwiczenie 2
Przywołaj w głowie wspomnienia sytuacji, które wywołały katastroficzne myśli. Co to dokładnie było? Co sobie myślałeś? Jak potoczyła się sytuacja? Egzamin? Matura? Pierwsza randka? Rozmowa kwalifikacyjna? Co to mówi o Twoich obawach? Po fakcie okazują się niestraszne, bo byłeś w stanie sobie poradzić.
Ćwiczenie 3
Zmień perspektywę. Pomyśl o kimś, kto odważnie wchodzi w nowe sytuacje i nie boi się wyzwań. Na pewno znasz taką osobę. A teraz pomyśl o kontekście, który powoduje, że zaczynasz mieć czarne myśli. Jak zachowałaby się w tej sytuacji osoba, o której pomyślałeś? Jak by pomyślała? Co by powiedziała?
To jeszcze nie koniec naszych rozważań 🙂 W kolejnym artykule z tej serii będziemy mówić o najczęściej powtarzającym się podczas pracy z kursantami i klientami sesji językowej błędem myślenia, jakim jest generalizowanie.🙂 Zajrzyj koniecznie!
Źródła:
https://www.psychowiedza.com/2014/02/katastrofizacja.html, dostęp: 23.12.2019.
Briers, Pokonaj depresję, stres i lęk, czyli terapia poznawczo-behawioralna w praktyce, tłum. K. Zimnoch, Edgard, Warszawa 2011.
